Spotkanie z Grzegorzem Piątkiem, Michałem Wiśniewskim oraz Jagodą Załęską-Kaczko

Część nazistowskich planów, dotyczących przebudowy architektonicznej na ziemiach Polski, zrealizowano w czasie wojny, inne pozostały na papierze. Niektóre budowle nadal noszą swe kłopotliwe piętno, wiele jednak wtopiło się w otoczenie.

Grzegorz Piątek, dr Michał Wiśniewski oraz Jagoda Załęska-Kaczko w rozmowie z Justyną Nowicką dociekali ich rodowodu i rekonstruowali przesłania: na przykład Ordensburga w Złocieńcu na Pomorzu Zachodnim — upodobnionego do krzyżackiego zamku ośrodka szkolenia nowych hitlerowskich elit — czy Eichenkampu pod Gliwicami — wzorcowej osady dla funkcjonariuszy SA i SS z germańskim dębem nie tylko w nazwie. Za wieloma projektami stała przemoc symboliczna. Bez uporczywego zniemczania, bez wymazywania polskości nie dałoby się Poznania przekształcić w nowe centrum administracyjne i kulturalne niemieckiego Wschodu, stworzyć nowego niemieckiego miasta Warszawy czy przywrócić Krakowowi jego prastarą niemieckość i zmienić w Norymbergę Wschodu.

Za architekturą stała ideologia, za ideologią – zbrodnia. Rewersem tego, co budowano i przebudowywano dla „rasy panów” były getta i wysiedlenia. Dobrobyt oparty na niewolniczej pracy „podludzi”. Infrastruktura eksterminacji – fabryk śmierci i obozów dostarczających darmowej niemal siły roboczej w myśl doktryny wyniszczenia przez pracę tak przewrotnie sparafrazowanej na bramie w Auschwitz.

Punktem wyjścia do rozmowy była książka Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce pod redakcją prof. Jacka Purchli i dr Żanny Komar, opublikowanej przez MCK na początku 2021 roku.

Grzegorz Piątek – architekt, krytyk i historyk architektury, członek zarządu Fundacji Centrum Architektury. Niedawno ukazała się jego książka Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944-1949.

dr Michał Wiśniewski – historyk architektury, kurator wystaw architektonicznych, autor książek dotyczących historii architektury. Pracownik Międzynarodowego Centrum Kultury i Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Stypendysta Fulbrighta. Członek zarządu fundacji Instytut Architektury.

Jagoda Załęska-Kaczko – absolwentka prawa i historii sztuki, doktorantka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego. Stypendystka Geheimes Staatsarchiv w Berlinie (2014), współautorka wystaw w Muzeum Sopotu (2018–2020).


Projekt współfinansowany ze środków MKDNiS.