Katedra w Pińsku – nowy tom Materiałów do dziejów sztuki sakralnej

„Miasto Pińsk dawniej od rzeki Piny nazywane Pinnum, położone na Białej Rusi w województwie brzeskim litewskim, w zlewisku Morza Czarnego, pełne Rusinów, głównie schizmatyków, ma oprócz innych kościołów również kościół parafialny, znajdujący się pod opieką ojców franciszkanów” – czytamy w dokumencie diecezjalnym z 1727 roku. Staraniem MCK oraz Instytutu Sztuki PAN ukazał się kolejny tom piątej części Materiałów do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej poświęcony katedrze w Pińsku.

Historia Bazyliki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pińsku w znakomity sposób reprezentuje zmienne i niejednokrotnie burzliwe dzieje wielu świątyń na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczpospolitej. Obecny kościół katedralny diecezji pińskiej jest dziś jedyna czynną w tym mieście świątynią rzymsko-katolicką. Pierwotnie spełniał dwojaką rolę – służył franciszkanom jako kościół zakonny, jednocześnie sprawując rolę świątyni parafialnej, a po kasacie klasztoru w 1852 roku pozostał jedynie przy tej drugiej funkcji. Do statusu katedry awansował po powołaniu nowej diecezji – pińskiej – w 1925 roku, tracąc go w latach 1946–1991, w okresie zawieszenia działalności administracji diecezjalnej na Białorusi, i by do niego powrócił w 1991 roku.

W czwartym tomie piątej części Materiałów do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej znalazło się dokładne omówienie historii, architektury, kompleksowe przedstawienie wystroju oraz stałego i ruchomego wyposażenia katedry w Pińsku. Książka została zaopatrzona w spisy wykorzystanych materiałów archiwalnych, bibliografię, indeksy nazwisk i miejscowości oraz spis ilustracji.

Prace badawcze i publikacja finansowane były m.in. w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą Narodowy Program Rozwoju Humanistyki w latach 2017-2020 (nr 0204NPRF5/H11/84/2017).

***

Wielotomowa edycja Materiałów do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej stanowi pierwszą polską próbą inwentaryzacji zabytków, zarówno znajdujących się na kresach, jak i zabytków ruchomych, dziś rozproszonych – przeważnie na zachodnich terenach Polski. Seria, bogato ilustrowana materiałami archiwalnymi i fotografiami wykonanymi współcześnie, prezentuje wyniki badań archiwalnych i terenowych prowadzonych przez zespoły pod kierunkiem prof. Jana K. Ostrowskiego, który jest także redaktorem naukowym cyklu, i prof. dr hab. Marii Kałamajskiej‑Saeed.

Publikacje oprócz informacji o stanie zabytków, ich wartościach artystycznych i wykonawcach, przydatności dla dzisiejszych administratorów świątyń przywróconych do kultu – mogą być cenną pamiątką dla osób pochodzących z kresów, gdyż przynoszą wiele danych dotyczących dawnych dziejów, właścicieli ziemskich i ludzi związanych z tymi rejonami.

Część I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego
Część II: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa nowogródzkiego
Część III: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego
Część IV: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego
Część V: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego

Przejdź do księgarni internetowej MCK

W 25. numerze Rocznika Międzynarodowego Centrum Kultury prof. Jan K. Ostrowski podkreślił wyjątkową wartość tego wieloletniego programu badawczego tworzonego przez Instytut Historii Sztuki, Międzynarodowe Centrum Kultury i Zamek Królewski na Wawelu oraz podsumowywał ćwierćwiecze inwentaryzacji zabytków na terenach dawnych ziem wschodnich Rzeczpospolitej: „Patrząc na losy uczestników tego przedsięwzięcia, którzy na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia byli zaledwie u początków swego życia zawodowego, nie można jednak nie wysunąć hipotezy, że było to najważniejsze wspólnotowe doświadczenie pokolenia zaczynającego obecnie decydować, a właściwie już decydującego o charakterze polskiej historii sztuki”.

Dostęp do całego artykułu znajduje się tutaj.