Jugosławia – wykład dr. hab. Macieja Czerwińskiego

Pierwsze państwo Słowian Południowych – które z czasem otrzymało nazwę Jugosławii -  powstało na ruinach rozpadającej się Monarchii Habsburgów, i było realizacją marzeń wielu pokoleń elit, przede wszystkich chorwackich i serbskich. Powstałe państwo nie było udanym eksperymentem. Rozsadzały je konflikty narodowościowe, rozbieżności polityczne i aspiracje indywidualne liderów, wywodzących się z zupełnie odmiennych tradycji kulturowych. 

W okresie międzywojennym, kiedy marzyciele utopiści otrzeźwieli, kiedy stało się jasne, że Jugosławia nie jest możliwa, wykrystalizowały się aspiracje niemal wszystkich narodów. W 1941 roku Królestwo Jugosławii rozpadło się w krwi. Mimo konfliktów międzywojenna Jugosławia obfitowała w ciekawe i oryginalne zjawiska w literaturze, kulturze i sztuce, które rodziły się nierzadko na pograniczu skonfliktowanych ideologii narodowych (malarz Ignjat Job, pisarze Nikola Šop, Augustin Tin Ujević). Niektórzy twórcy przekroczyli granice swojej lokalności, jak na przykład znakomity rzeźbiarz Ivan Meštrović czy późniejszy noblista w dziedzinie literatury Ivo Andrić. Powstawała wyjątkowa literatura i sztuka awangardowa, na przykład kontrowersyjny zenityzm, a także nadwyczaj oryginalna szkoła chorwackiego malarstwa naiwnego.

W środowiskach lewicowych toczona była burzliwa dyskusja na temat roli sztuki w nowym świecie. Jej najważniejszą postacią był Miroslav Krleža, który stanie się bardem komunistycznej Jugosławii, twórcą jej najważniejszych ideologemów.

Dr hab. Maciej Czerwiński – filolog slawista, tłumacz, krytyk literacki, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się językami, kulturami i literaturami byłej Jugosławii, a także pograniczem teorii języka i literatury, w tym problematyką dyskursu historycznego. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie zdobył tytuł doktora nauk humanistycznych, a następnie habilitację. Część studiów doktoranckich odbył na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Yale w USA, gdzie pełnił funkcję Visiting Assistant in Research (2003). Był stypendystą Imre Kertesz Kolleg w Jenie (2015). Jest autorem kilku książek opublikowanych w Polsce i Chorwacji, a także wielu artykułów i esejów. Publicystykę i krytykę literacką zamieszczał w „Tygodniku Powszechnym”, „Znaku” i „Herito”. Współredagował dwujęzyczny reprint albumu z 1881 r.  Kraków Zagrzebiowi (2011) oraz tomy poświęcone postaci biskupa Josipa Juraja Strossmayera i związkom polsko-chorwackim. Współtworzył w MCK wystawę Adriatycka epopeja. Ivan Meštrović (2017). Jest członkiem redakcji czasopism „Fluminesia” i "Balkan Social Science Review" oraz członkiem Komisji Kultury Słowian Polskiej Akademii Umiejętności i Komisji Etnolingwistycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. W tym roku wychodzi w Chorwacji jego monografia pt. Druga wojna światowa w chorwackiej i serbskiej prozie (1945-2015).

Cykl wykładów 1918. Kultura nowej Europy stanowić będzie rodzaj wprowadzenia do historii i kultury krajów Europy Środkowej w okresie międzywojennym. Choć traktat wersalski przyniósł Europie upragniony pokój, a wielu narodom wolność, to jego postanowienia stanowiły także przyczynę rozczarowań. Kolejne wykłady nakreślać będą różnorodność sytuacji politycznej i społecznej w poszczególnych państwach po I wojnie światowej oraz ukazywać jak nowe realia odcisnęły się w kulturze i sztuce. Cykl towarzyszy wystawie Architektura niepodległości w Europie Środkowej, która prezentowana będzie w MCK od 9 listopada br.