20 lat Kościoła Pokoju w Świdnicy na liście UNESCO

Dwadzieścia lat temu Kościół Pokoju w Świdnicy został wpisany na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, obejmującą obiekty kulturowe i przyrodnicze o największej wartości, uznane za wspólne dobro ludzkości i objęte szczególną ochroną. W obchodach jubileuszu wzięli udział Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka Międzynarodowego Centrum Kultury, prof. Jacek Purchla, Wiceprezydent Europa Nostra oraz Łukasz Galusek, zastępca dyrektora ds. programowych MCK.

Kościół Pokoju w Świdnicy powstał na mocy traktatu westfalskiego zawartego w 1648 roku. Był jednym z trzech Kościołów Pokoju zbudowanych na terenie Dolnego Śląska. Najstarszy, w Głogowie, spłonął
w połowie XVIII wieku. Do dziś przetrwały kościoły w Świdnicy i w Jaworze. Kościół Pokoju w Świdnicy jest częścią świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Stanowi on stałe miejsce wycieczek na mapie Dolnego Śląska, od 1989 roku, gdy przybyli do niego Tadeusz Mazowiecki
i Helmut Kohl, aby modlić się o pokój, stał się także symbolem pojednania polsko-niemieckiego.

„Wyjątkowe świadectwo tradycji budownictwa szkieletowego doprowadzonego do granic możliwości technicznych”. „Wyjątkowy przykład współżycia sztuki barokowej i teologii luterańskiej”. „Dzieło sztuki formą i treścią ściśle związane z sytuacją polityczną licznej i dynamicznej grupy ewangelików, ledwie tolerowanej przez władze” — takie opinie wydali specjaliści, kiedy Kościół Pokoju aspirował do wpisu na najbardziej prestiżową na świecie listę zabytków. W 2001 roku, podczas 25. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Helsinkach Kościół Pokoju w Świdnicy został wpisany na listę UNESCO.
Jak przedstawiono w uzasadnieniu: „Kościoły Pokoju stanowią wyjątkowe świadectwo szczególnego rozwoju politycznego i duchowego w Europie oraz przedstawiają rozwiązania techniczne
i architektoniczne, zaprojektowane w celu sprostania trudnym warunkom, wobec których stają budowniczowie i społeczności. Są one zarazem świadectwami architektonicznymi i artystycznymi wiary wspólnoty religijnej i jej woli przeżycia. W trudnych okolicznościach wspólnota ta stworzyła,
z nieporównywalnym wysiłkiem, niezbędną jej przestrzeń do sprawowania kultu jeszcze do dzisiaj. Kościoły Pokoju są osiągnięciem rzemiosła, ukazującym możliwości człowieka, który jest doprowadzony do ostateczności”.

Prof. Andrzej Tomaszewski, jedna z najbardziej rozpoznawalnych w świecie osobistości polskiej ochrony i konserwacji zabytków przełomu XX i XXI w., w swojej książce Ku nowej filozofii dziedzictwa (wydanej przez MCK w serii Heritologia) wspominał o jeszcze jednym aspekcie, ówczesnym novum
w porównaniu do wcześniejszej praktyki UNESCO, czyli powoływaniu się na wartości niematerialne, duchowe obiektów, które uznane są za „świadectwo rozwoju duchowego Europy i artystyczne świadectwo wiary wspólnoty religijnej”. Według prof. Tomaszewskiego, to znak nowego myślenia
o dziedzictwie kultury. „Kościoły Pokoju na Liście Światowego Dziedzictwa, jako dobra kultury mające wartości duchowe, wpisują się w nurt wyznaczający nowy kierunek myślenia konserwatorskiego, który będzie się rozwijał w bieżącym stuleciu. Ten wpis oddziałuje i inspiruje. W tym tkwi jego wybiegające
w przyszłość znaczenie” — pisze w swojej książce.  

Kościół Pokoju w Świdnicy jest od dawna partnerem Międzynarodowego Centrum Kultury. W Świdnicy odbyła się 9. edycja organizowanej przez MCK szkoły letniej — V4 Heritage Academy, adresowanej
do młodych specjalistów od dziedzictwa kulturowego z krajów grupy wyszehradzkiej. Księdza bpa Waldemara Pytla, proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej w Świdnicy oraz biskupa diecezji wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, od lat łączą z MCK bliskie i serdeczne relacje. Kiedy w 2019 r. ks. bp Pytel otrzymał Nagrodę im. prof. Aleksandra Gieysztora przyznawaną wybitnym osobom i instytucjom oddanym ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego, w imieniu Kapituły laudację na cześć laureata wygłosił prof. Jacek Purchla, założyciel i wieloletni dyrektor MCK, sam odznaczony tym prestiżowym wyróżnieniem w 2010 roku. — „Ocalony przez ks. Pytla świdnicki kościół ewangelicko-augsburski okazał się pomostem zapewniającym ciągłość dziejów mimo tragedii XX wieku i wymiany ludności. A skoro tak, to ksiądz biskup Waldemar Pytel jest budowniczym mostów, Bruckenbauerem, a może wypada dziś powiedzieć Pontifexem. Daje nam przy tym niezwykłą lekcję Śląska i lekcję dziedzictwa. Bo dziedzictwo to my!
To nasza pamięć, nasz wybór i nasza tożsamość. To również nasza kultura. Bo kultura to umiejętność dziedziczenia. Tego nas też uczy dzisiejszy Laureat” — mówił prof. Purchla. Wywiad z ks. bp. był także publikowany w 28. numerze Herito, poświęconym reformacji.

W jubileuszowych uroczystościach z okazji 20-lecia wpisania Kościoła Pokoju w Świdnicy wzięli udział Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka Międzynarodowego Centrum Kultury, prof. Jacek Purchla, Wiceprezydent Europa Nostra oraz Łukasz Galusek, zastępca dyrektora ds. programowych MCK. Uroczystość uświetnił wykład profesora Purchli zatytułowany „Nadzwyczajna uniwersalna wartość”.