Tłumacz Migam - Międzynarodowe Centrum Kultury Svg Vector Icons : http://www.onlinewebfonts.com/icon Tekst łatwy do czytania i rozumienia Informacje dla zwiedzających
04.06.2014-06.06.2014

Narody i stereotypy 25 lat później. Nowe granice, nowe horyzonty

A-
A+
Jubileusz dwudziestopięciolecia pierwszych wolnych wyborów 4 czerwca, jak również okrągłe rocznice wejścia Polski do Unii Europejskiej oraz powołania do życia Eurośródziemnomorskiej Fundacji Dialogu Kultur im. Anny Lindh (2004 r.) stanowiły dla Międzynarodowego Centrum Kultury wyjątkową okazję aby zorganizować w Krakowie międzynarodowy kongres podejmujący temat zmian w postrzeganiu siebie i innych, które zaszły w minionym ćwierćwieczu, oraz kwestii tożsamości narodowej w XXI w.

Do MCK zaproszone zostały dziesiątki osobistości świata kultury, nauki, mediów i polityki, aby dyskutować na temat stereotypów – narodowych, etnicznych, religijnych, ksenofobii, międzykulturowego dialogu i tożsamości, w obliczu globalizacji, migracji, zanikania granic, ale też pojawiania się nowych barier i wyzwań. Trzy dni obrad rozpoczęły dwa wykłady inauguracyjne, a wypełniły je cztery otwarte dla publiczności debaty oraz dwadzieścia jeden sesji tematycznych, w których uczestniczyło 108 prelegentów z 18 krajów Europy, Azji oraz Afryki. Każdego dnia ponad 180 osób słuchało lub aktywnie uczestniczyło w dyskusjach i debatach konferencji Narody i stereotypy 25 lat później.

Pierwszej próby podjęcia tych ważkich tematów MCK dokonało już na początku polskiej transformacji, organizując w 1993 r. pionierską w swym charakterze i kształcie konferencję Narody i stereotypy, w której przedstawiciele różnych narodów mówili o stereotypowym postrzeganiu siebie samych i swoich sąsiadów. W obliczu rozszerzenia Unii Europejskiej o nowe kraje członkowskie, w tym Polskę, jej środkowoeuropejskich sąsiadów oraz Chorwację, skrystalizowania Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, a także nowych wyzwań – masowej migracji wewnątrz i do Europy, globalizacji, odradzających się postaw nacjonalistycznych i ksenofobicznych – MCK uznało, iż warto przyjrzeć się, co przez ostatnie dwadzieścia pięć lat zmieniło się w naszym myśleniu o sobie i innych, tych niegdyś dalekich, a dziś coraz bliższych. Przez ten czas zmienił się również zakres działania samego MCK. Od 2005 r. z ramienia Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest narodowym koordynatorem polskiej sieci Eurośródziemnomorskiej Fundacji Dialogu Kultur im. Anny Lindh, co w konsekwencji poszerzyło krąg zainteresowań instytucji o Bliski Wschód i północną Afrykę oraz relacje między tymi regionami a Europą.

Konferencja Narody i stereotypy 25 lat później została wymyślona i zrealizowana jako wydarzenie interdyscyplinarne, gromadzące ekspertów, badaczy stereotypów z różnych dziedzin nauki, jak również praktyków, w tym przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz szeroką publiczność zainteresowaną zmieniającymi się percepcjami narodowymi, etnicznymi oraz religijnymi. Wykłady plenarne inaugurujące konferencję oraz cztery debaty tematyczne z udziałem znanych w świecie badaczy i publicystów miały charakter ekspercki. Trzynaście sesji naukowych zostało stworzonych w oparciu o zgłoszone w tzw. Call for papers propozycje referatów, które komitet organizacyjny konferencji wyselekcjonował z ponad 150 propozycji nadesłanych przez badaczy z Europy, Azji i Afryki. Osiem dodatkowych sesji zostało specjalnie przygotowanych przez członków polskiej sieci Fundacji im. Anny Lindh w ramach tzw. wspólnego projektu sieci pt. Narody i stereotypy 25 lat później. Ukoronowaniem konferencji była debata z udziałem polskich pisarzy na temat stereotypów, tożsamości i wielokulturowości pt. Literatura bez granic.
Wykłady inauguracyjne, debaty ekspertów oraz spotkanie z pisarzami zostały otwarte dla szerokiej publiczności. W dniach 15–30 maja MCK prowadziło otwartą rejestrację na te wydarzenia.

4 czerwca

Konferencję otworzyły wykłady dwóch wybitnych profesorów: historii – prof. Hansa Henninga Hahna i socjologii – prof. Ireneusza Krzemińskiego, którzy odnieśli się do współczesnych stereotypów i tożsamości. Referaty poprzedzone zostały wystąpieniem dyrektora MCK, prof. Jacka Purchli, który przywitał twórców, uczestników oraz gości konferencji, w tym przedstawicieli korpusu dyplomatycznego. Przypomniał, że na początku polskiej transformacji, 21 lat temu, MCK zorganizowało pierwszą konferencję podejmującą ważny temat narodów i stereotypów. Wówczas akcent został położony na wzajemne postrzeganie siebie i nowych (siedmiu) sąsiadów Polski, którzy wyłonili się z NRD, ZSRR i Czechosłowacji.

5 czerwca

Wydarzeniami dnia były dwie debaty z udziałem badaczy i publicystów z krajów sąsiadujących z Polską oraz państw byłego ZSRR.

Debata I. Dwadzieścia lat po. O sobie i ‘naszych’ innych

Pierwsza konferencyjna debata – prowadzona przez prof. Teresę Walas, pomysłodawczynię i organizatorkę pierwszej konferencji Narody i stereotypy, którą MCK zorganizowało w 1993 r., stanowiła próbę „odtworzenia” sesji sprzed 21 lat. Wówczas prof. Walas najpierw skonfrontowała uczestników, dobierając ich w „narodowe” pary rozmawiała z uczestnikami najpierw konfrontując „narodowe” pary (np. Tomas Venclova mówił o stereotypie Polaka na Litwie a Czesław Miłosz o stereotypie Litwina w Polsce, itd.), a potem dyskusja przyjęła charakter otwartej debaty. Podobnie było i tym razem. W narodowe pary dobrani zostali: prof. Jacek Baluch i dr Roman Baron dyskutujący na temat wzajemnych stereotypów Polaka w Czechach i Czecha w Polsce, prof. Dieter Bingen i red. Adam Krzemiński – mówiący o wzajemnych stereotypach polskich i niemieckich, Krzysztof Czyżewski i dr Leonidas Donskis – polskich i litewskich, prof. Giennadij Matwiejew i prof. Grzegorz Przebinda – polskich i rosyjskich oraz prof. Mykoła Riabczuk i red. Adam Michnik – polskich i ukraińskich. Uczestnicy zastanawiali się, jak zmieniło się postrzeganie siebie i swoich sąsiadów w państwach Europy Środkowej w ciągu ostatnich 25 lat. Próbowali też stwierdzić, czy tezy postawione podczas pierwszej konferencji Narody i stereotypy w 1993 r. są nadal aktualne.

Debata II. Wiatr ze Wschodu, wiatr na Wschód

Po prezentacji relacji Polski z jej najbliższymi sąsiadami uczestnicy konferencji spojrzeli dalej – na stosunki pomiędzy Wschodem i Zachodem Europy. Dwadzieścia pięć lat temu runął mur berliński, kończąc okres zimnej wojny i wrogich stosunków między dwiema częściami kontynentu. Po stronie zachodniej umocniły się procesy integracji europejskiej, po wschodniej z ZSSR wyodrębniły się nowe państwa. Druga debata, prowadzona przez ambasadora Jerzego Bahra, została zatytułowana Wiatr ze Wschodu, wiatr na Wschód i była okazją do postawienia pytania o to, czy zmieniło się wzajemne postrzeganie Wschodu i Zachodu? Jak Polskę i Unię Europejską widzą państwa Europy Wschodniej i vice versa? Jak przewidują swoją przyszłość w kontekście integracji europejskiej? Czy istnieje związek między postawami narodowościowymi a komunizmem? Odpowiedzi szukali prof. Victor Dyatlov (Rosja), dr Robert Pyrah (Wielka Brytania), prof. Bela Tsipuria (Gruzja) i Taras Wozniak (Ukraina).

6 czerwca

Debata III. Czy wszyscy mieszkamy nad Morzem Śródziemnym?

Trzeciej konferencyjnej debacie, którą poprowadził dr Konrad Pędziwiatr, przyświecało przewrotne pytanie: czy wszyscy mieszkamy nad Morzem Śródziemnym? Współczesna geografia polityczna pokazuje wyraźnie, że Polska – jako członek Unii Europejskiej – swoimi granicami sięga Morza Śródziemnego. Sąsiedztwo z krajami Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu nie jest zatem jedynie symboliczne, lecz jak najbardziej rzeczywiste i pragmatyczne, o czym świadczy choćby udział Polski w pracach Unii dla Śródziemnomorza – szerokim projekcie politycznej, gospodarczej i kulturalnej współpracy krajów UE z państwami leżącymi w południowej i wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Biorący udział w dyskusji prof. Shlomo Avineri (Izrael), prof. Yaarah Bar-On (Izrael), dr Khaled Hroub (Palestyna/Katar), prof. Habib C. Malik (Liban), Robert Manchin (Węgry), dr Krzysztof Olendzki (Polska) i dr Sara Silvestri (Wielka Brytania) zastanawiali się, czy możemy mówić o zasadniczym zwrocie w zakresie relacji pomiędzy Polską i państwami UE a krajami basenu Morza Śródziemnego? Czy zbliżenie geograficzne, polityczne i ekonomiczne idzie dziś w parze z kulturową separacją i oporem wobec wpływów? Zwłaszcza teraz, gdy serce Śródziemnomorza, bardziej niż w Rzymie czy Atenach, bije w Kairze i Tunisie. Co łączy, a co dzieli mieszkańców śródziemnomorskiego wybrzeża? Czy słusznie postrzegani są przez północnych Europejczyków jako zagrożenie dla integralności Europy? Jak oni sami postrzegają Europę i jakie miejsce chcą w niej zajmować?
Podstawą dyskusji była zaprezentowana po raz pierwszy w Polsce najnowsza edycja Raportu Fundacji im. Anny Lindh o trendach międzykulturowych.

Debata IV. Narody i stereotypy 2014–2034

Ostatnia konferencyjna debata miała charakter futurologiczny. Była próbą spojrzenia w przyszłość i zastanowienia się, jak stosunki pomiędzy narodami mogą zmienić się w kolejnych dwóch dekadach. Kryzys gospodarczy i polityczny sprzyja pojawianiu się postaw protekcjonistycznych i populistycznemu nawoływaniu do zamknięcia się na innych. Prof. Jacek Purchla pytał zaproszonych gości – Andreu Clareta (Hiszpania/Egipt), prof. Yaroslava Hrytsaka (Ukraina), prof. Yudhishthira Raj Isara (Francja), prof. Csabę Gy. Kissa (Węgry), prof. Ireneusza Krzemińskiego (Polska) i dr Katerinę Stenou (Grecja/Francja) – czy potwierdzona ostatnimi badaniami, zwiększająca się niechęć do obcych w Europie to nieodwracalny i rosnący trend? Zmiany zachodzące na wschodzie Europy, jak i tuż za jej południowymi granicami, kreują nową rzeczywistość, w której różnorodność będzie odgrywać ogromną rolę. Jakie więc działania powinno się podjąć w celu przełamywania stereotypów i budowaniu otwartego społeczeństwa XXI w.? Czy możemy z optymizmem spoglądać w przyszłość?


Sesje równoległe

Cztery wyżej wspomniane kluczowe wykłady i debaty przeplatały się z sesjami równoległymi, w ramach których zgłoszone na konferencję oraz przyjęte przez komitet organizacyjny referaty zostały pogrupowane tematycznie. Paneliści przedstawiali sposób postrzegania innych narodów przez Polaków (sesja W oczach Polaków), a także prezentowali stereotypowe patrzenie na Polskę z zagranicy (sesja Polacy w oczach innych) oraz problemy mniejszości narodowych (sesja W obcym kraju). Zorganizowane zostały sesje poświęcone relacjom polsko-rosyjskim (sesja Polacy i Rosjanie – wzajemne postrzeganie), problemowi stereotypu muzułmanina (sesja Islamofobia) oraz kwestiom żydowskim (sesja Adequatio). Część referatów dotyczyła stereotypów przekazywanych w języku, literaturze i mediach (sesje Stereotyp w żartach i języku oraz Pomiędzy fantazją a rzeczywistością) a także w muzyce (sesja Stereotypy w muzyce). Wyodrębniono także spojrzenie geograficzne na problematykę stereotypu, realizując sesję Europa Środka oraz Na granicy. Dychotomię we wzajemnym postrzeganiu rozwijały natomiast sesje Swój czy obcy oraz W dwojaki sposób. W sumie przedstawiono 47 referatów w języku polskim i angielskim. Ich autorzy zostaną poproszeni o nadesłanie artykułów naukowych rozwijających tematykę prezentacji, z których najlepsze zostaną wydane w publikacji pokonferencyjnej.

Sesje polskiej sieci Fundacji im. Anny Lindh

W ramach sesji równoległych realizowany był także wspólny projekt polskiej sieci Fundacji im. Anny Lindh pt. Narody i stereotypy 25 lat później. Jego celem było zaangażowanie i aktywizacja członków Fundacji im. Anny Lindh wokół wspólnego problemu, jakim jest dialog w regionie eurośródziemnomorskim, kwestia wzajemnego  postrzegania się Polaków i Polek oraz ich sąsiadów (tak bliższych jak i dalszych) oraz problematyka różnorodności kulturowej i społecznej w Polsce. W ramach zorganizowanych przez członków polskiej sieci sesji, uczestnicy mieli nie tylko okazję pogłębić swoją wiedzę w danym temacie ale także zabrać głos w dyskusji i wymienić się swoimi doświadczeniami. Każda z sesji miała nieco inną formułę, od dyskusji, przez prezentację filmu, do wystąpień o charakterze akademickim. Tematyka poszczególnych spotkań była bardzo różnorodna. Stowarzyszenie „INTERKULTURALNI PL” zajęło się kwestiami stereotypów we współpracy na rzecz rozwoju społeczno-ekonomicznego. Stowarzyszenie „U siebie – At Home” podjęło dyskusję o syndromie ofiary i jego roli w budowania wizerunku Polaków i Niemców, bazując na filmie Nie wolno się brzydko bawić. Tematykę nowych stereotypów, opartych nie tyle o kwestie przynależności narodowej, lecz raczej różnice społeczne, płeć i orientację seksualną podjął Instytut Kultury Miejskiej (Herstoria metodą zapobiegania stereotypizacji kobiet) oraz Fundacja na Rzecz Różnorodności Społecznej (Kim jest dziś ‘Inny’ w Polsce? Cudzoziemiec, narodowiec, lewak, pedał…?). O stereotypowym spojrzeniu na literaturę mówił Instytut Filologii Słowiańskiej UJ (’Małe’ literatury – stereotyp, autostereotyp, rzeczywistość). Temat wielokulturowej przeszłości miasta a współczesnego dialogu międzykulturowego podjęła Fundacja Soclab, natomiast Centrum Inicjatyw UNESCO zajęło się stereotypami polsko-czeskim, wizerunkiem Polaków w Czechach, oraz wizerunkiem Czechów w Polsce. Na zaproszenie polskiej sieci specjalnym gościem był koordynator szwedzkiej sieci Fundacji im. Anny Lindh, doświadczony trener i animator, który przeprowadził warsztaty z komunikacji międzykulturowej.

Literatura bez granic

W spotkaniu zorganizowanym we współpracy z Krakowskim Biurem Festiwalowym udział wzięli: Joanna Bator, laureatka Literackiej Nagrody Nike 2013 za książkę Ciemno, prawie noc, Olga Tokarczuk, autorka głośnych powieści Prawiek i inne czasy, Dom dzienny, dom nocny czy Bieguni oraz Ziemowit Szczerek, prozaik i reporter laureat Paszportu POLITYKI 2013 za „pierwsze polskie gonzo” – reportaż Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian. Spotkanie poprowadził Adam Szostkiewicz, dziennikarz, tłumacz, członek Polskiego Oddziału PEN Clubu. Punktem wyjścia do dyskusji zaproszonych gości było pytanie, czy w świecie coraz bardziej odrzucającym ideę dialogu, za to coraz chętniej wracającym do stereotypów, czego dowody mamy też i w Polsce, da się pisać dialogowe książki, a także czy sama literatura piękna nie jest aby monologowa.

W najbliższych miesiącach MCK rozpocznie prace nad publikacją podsumowującą rezultaty konferencji.

Organizator: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie
Sekretariat konferencji: dr Robert Kusek, Joanna Sanetra-Szeliga


Patronat Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego  

Partnerzy:
Eurośródziemnomorska Fundacja Dialogu Kultur im. Anny Lindh 
Krakowskie Biuro Festiwalowe 

Kraków Miasto Literatury 

Polski Instytut Kultury w Londynie 
Projekt współfinansowany ze środków Gminy Miejskiej Kraków    
Projekt współfinansowany ze środków  Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia  


×
Dodano do koszyka:

Kontynuuj zakupy Przejdź do koszyka