Siedziba - kamienica „Pod Kruki”

Siedzibą Międzynarodowego Centrum Kultury jest kamienica „Pod Kruki” przy Rynku Głównym 25, która od wieków jest świadkiem najważniejszych wydarzeń rozgrywających się w centrum Krakowa. Z okien, z których rozpościera się widok na renesansowe Sukiennice i gotycką wieżę ratuszową, śledzić można było hołd pruski (1525), insurekcję kościuszkowską (1794), kondukt pogrzebowy Józefa Piłsudskiego (1935), ingresy monarsze, hołdy składane królom, festyny, parady, wiece, ceremonie państwowe, ale także zamieszki, demonstracje i rewolucje (1846, Wiosna Ludów w 1848 czy wydarzenia, które miały miejsce podczas stanu wojennego).

Sama kamienica na przestrzeni wieków była pałacem arystokratycznym, krakowskim salonem towarzyskim, biurem starosty, bankiem, siedzibą NSDAP na Generalne Gubernatorstwo, a następnie Komitetu Polskiej Partii Robotniczej, wydawnictwa, szkoły tańca, księgarni. Od 1991 roku stanowi siedzibę i wizytówkę MCK.

Historia kamienicy „Pod Kruki” sięga czasów lokacji Krakowa na prawie magdeburskim z 1257 r., chociaż jej dzisiejszy kształt pochodzi z wieku XIX, kiedy połączono w całość dwa średniowieczne budynki. U schyłku XVI wieku jej ówczesny właściciel – wojewoda sandomierski Stanisław Szafraniec – uczynił ją swą miejską rezydencją. Najwcześniejsza faza istnienia kamienicy widoczna jest w gotyckich piwnicach, a zachowany drewniany strop dawnej izby na zadzi oraz odkryta w trakcie prac konserwatorskich na I piętrze dawnej kamienicy Kłosowiczowskiej kolumna toskańska, to nieliczne już dziś świadectwa prosperity epoki renesansu. Anetka z Tyszkiewiczów Potocka-Wąsowiczowa, wnuczka królewskiego brata Kazimierza Poniatowskiego, w 1842 roku wykupiła od dotychczasowych właścicieli zarówno kamienicę „Pod Kruki”, jak i sąsiedni dom Kłosowiczowski, scaliła obie budowle i nadała im charakter reprezentacyjnego pałacu miejskiego, ozdobionego efektownym kamiennym balkonem. W 1844 roku przekazała krakowską rezydencję swemu młodszemu synowi, Maurycemu Potockiemu. Hrabia Maurycy – oficer ułanów w powstaniu listopadowym i członek Komitetu Narodowego – nie cieszył się długo swoją nową rezydencją. Lipcowy pożar w roku 1850, który zniszczył jedną trzecią śródmieścia Krakowa, nie oszczędził również domów położonych w południowo-zachodnim narożniku Rynku.

Przebudową po pożarze kierował znany budowniczy Stanisław Gołębiowski, jeden z pierwszych promotorów neorenesansu w architekturze krakowskiej połowy XIX wieku. Niezwłocznie po odbudowie, kamienica „Pod Kruki” została w roku 1853 wynajęta na siedzibę urzędu cyrkularnego. W ten sposób arystokratyczna rezydencja stała się – po wcieleniu miasta do monarchii Habsburgów – siedzibą austriackiego starosty i podległej mu administracji rządowej w Krakowie.

W czerwcu 1869 roku na terenie kamienicy „Pod Kruki” powstał Galicyjski Bank Handlu i Przemysłu, jako pierwsza tego typu instytucja w Krakowie. Pracami budowlanymi kierował w tym czasie m.in. późniejszy autor przebudowy Sukiennic, Tomasz Pryliński i to on zapewne nadał fasadzie kamienicy „Pod Kruki” jej charakterystyczny kształt. Neorenesansowa budowla otrzymała w parterze salę operacyjną wspartą na żeliwnych kolumnach wykonanych w pierwszej krakowskiej fabryce maszyn Ludwika Zieleniewskiego. Lokal został także „uzbrojony” w specjalnie skonstruowany skarbiec. Szczególną manifestacją modernizacyjnych ambicji pierwszego polskiego banku w Krakowie i jego konserwatywnych właścicieli stała się iluminacja kamienicy „Pod Kruki” światłem elektrycznym. Ta pierwsza pod Wawelem publiczna próba z oświetleniem elektrycznym odbyła się we wrześniu 1880 roku w związku wizytą Franciszka Józefa I w Galicji. Od roku 1919 kamienica „Pod Kruki” była własnością Banku Małopolskiego, który jako spółka akcyjna kontynuował działalność galicyjskiego poprzednika. Okres powojennej sztucznej koniunktury i narastającej inflacji instytucja wykorzystała dla znacznego powiększenia swej siedziby. W roku 1921 nadbudowano III piętro, zaś rok później powstała trzypiętrowa oficyna o konstrukcji żelazobetonowej. Prace te wykonano pod kierunkiem znanego krakowskiego architekta Teodora Hoffmanna.

W czasie II Wojny Światowej kamienica „Pod Kruki” przy Rynku Głównym – przemianowanym na Adolf-Hitler-Platz – została centralną siedzibą NSDAP na całe Generalne Gubernatorstwo. W ramach przystosowania budynku do nowej funkcji, m.in. zabudowano podwórko, tworząc salę konferencyjną oraz nadbudowano IV piętro oficyny.

Renesans kamienicy „Pod Kruki” rozpoczął się w latach 90., gdy jako siedziba MCK poddana została dwuetapowej przebudowie według projektu krakowskiego architekta, Romualda Loeglera. W latach 1998–2005 przebudowano i zmodernizowano budynek frontowy, w tym znajdującą się na pierwszym piętrze Galerię, która została wyposażona w nowoczesną infrastrukturę techniczną oraz stworzono nowoczesny kompleks konferencyjny „Pod Kruki”. W latach 2006–2008 na potrzeby MCK zaadaptowano budynek oficyny, który otrzymał przykrytą szklanym dachem Salę Panoramiczną z malowniczym tarasem widokowym, a na dachu sali konferencyjnej zbudowano przeszklone Patio, które pozwoliło na powiększenie zespołu konferencyjnego i uzyskanie dodatkowej przestrzeni wystawienniczej. W ten sposób nastąpiła pełna integracja siedziby instytucji z jej programem.

Więcej o historii kamienicy i jej przebudowie przeczytać można w książce „Rynek Główny 25. Dzieje jednego adresu”.